Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 29, 30: Thứ tự kể trong văn tự sự

Nội dung text: Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 29, 30: Thứ tự kể trong văn tự sự

1. Ngày soạn:21/10/2020 Ngày giảng: Tiết 29 6A 23 /10/2020, 6B Tiết 30 6A /10/2020, 6B Tiết 29, 30 THỨ TỰ KỂ TRONG VĂN TỰ SỰ I. Mục tiêu dạy học: 1. Kiến thức: Giúp hs nắm - Nắm được thứ tự kể chuyện qua 2 cách kể - hai thứ tự kể “xuôi”, kể “ngược”. - Điều kiện cần có khi kể ngược. 2. Kĩ năng: - Chọn thứ tự kể phù hợp với đặc điểm thể loại và nhu cầu biểu hiện nội dung. - Vận dụng hai cách kể vào bài viết của mình. 3. Thái độ: Tự giác, tích cực trong các hoạt động học tập, tinh thần hợp tác trong hoạt động của nhóm, học sinh yêu thích văn bản tự sự. 4. Định hướng phát triển năng lực: Giao tiếp TV, hợp tác, tự quản bản thân, tạo lập văn bản. II. Phương án đánh giá: - Các hình thức đánh giá: bài tập, đánh giá bằng nhận xét, đánh giá bằng cho điểm. - Thời điểm đánh giá: trước, trong bài giảng và sau bài giảng. III. Chuẩn bị của GV và HS: 1. GV: KHDH, Sgk, sgv. 2. HS: Đọc trước bài III. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: ?Ngôi kể là gì? Các loại ngôi kể trong văn tự sự? ?Kể một đoạn truyện cổ tích theo ngôi thứ nhất? 3. Bài mới *Hoạt động 1: Khởi động - Mục tiêu: tạo tâm thế và định hướng chú ý cho học sinh. - Phương pháp: vấn đáp, trò chơi ô chữ - Thời gian: 7 phút Trß ch¬i « ch÷ 1.Tæ hîp tõ gåm 9 ch÷ c¸i: Ng«i kÓ cña truyÖn “Cây bút thần”? Ngôi thứ ba. 2.Mét tõ gåm 4 ch÷ c¸i: Ph¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh cña c¸c truyÖn truyÒn thuyÕt vµ cæ tÝch ®· häc?Tự sự 3.Mét tõ cã 2 ch÷ c¸i: Tõ cßn thiÕu trong c©u v¨n sau: V¨n tù sù chñ yÕu lµ v¨n ngưêi vµ viÖc. Kể =>Học sinh tìm ra từ hàng dọc:Thứ tự kể. §Ó lµm tèt bµi v¨n kÓ chuyÖn, ngêi viÕt kh«ng chØ biÕt chän ng«i kÓ, sö dông tèt lêi kÓ mµ cßn ph¶i lùa chän thø tù kÓ sao cho phï hîp. VËy thø tù kÓ lµ g×? Bµi häc h«m nay chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu. 1
2. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt *Hoạt động 2: Hình thành kiến thức bài học - Mục tiêu: Giúp HS hiểu thế nào là thứ tự kể trong văn tự sự, kể xuôi, kể ngược theo nhu cầu thể hiện. - Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, thảo luận, quy nạp - Kỹ thuật: Động não. - Thời gian: 25’ ?Em hãy tóm tắt lại các sự việc trong truyện “Ông lão I. Tìm hiểu thứ tự kể trong đánh cá và con cá vàng” văn tự sự. HS: (Thảo luận nhóm 2 phút) Truyện có thể có các sự 1. Ví dụ việc chính sau: - Văn bản “Ông lão đánh - Giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh. cá ” (Truyện cổ tích Nga) - Ông lão bắt được cá vàng, thả cá, không cần đền ơn - Năm lần mụ vợ sai ông lão ra biển bắt cá cá vàng đền ơn theo yêu cầu, đòi hỏi của mụ. - Cá vàng thu lại tất cả những gì đã cho, trả lại cuộc sống nghèo khổ xưa kia cho vợ chồng ông lão. ?Trong các sự việc trên, sư việc nào chỉ nguyên nhân? 2.¤ng l·o b¾t ®ưîc c¸ vµng, th¶ c¸ vµng, nhËn lêi høa cña c¸ vµng. ?Sự việc nào chỉ diễn biến? 3) ¤ng l·o vÒ nhµ kÓ cho vî nghe, mô vî b¾t «ng l·o ra biÓn ®ßi c¸ vµng tr¶ ¬n. 4) ¤ng l·o ra biÓn 5 lÇn theo ®ßi hái cña mô vî vµ kÕt qu¶ mçi lÇn. ?Sự việc nào chỉ kết quả? 5) Cuèi cïng mô trë vÒ th©n phËn cò bªn c¸i m¸ng lîn søt mÎ. ? Em hãy nhận xét thứ tự kể trong văn bản? - C¸c sù viÖc ®ưîc kÓ liªn tiÕp nhau theo tr×nh tù thêi gian: nguyªn nh©n => DiÔn biÕn => kÕt qu¶. ViÖc g× x¶y ra trước kể trước, viÖc g× x¶y ra sau kÓ sau, cho ®Õn hÕt. ? Kể theo thứ tự này tạo hiệu quả nghệ thuật gì cho câu chuyện? GV: Đó là thứ tự gia tăng của lòng tham ngày càng táo tợn của mụ vợ và cuối cùng đã bị trả giá. Lúc đầu cá vàng trả nghĩa ông lão là có lí, nhưng mụ vợ đòi hỏi nhiều thành ra sự lợi dụng, lạm dụng cuối cùng mụ vợ làm việc phi nghĩa thì bị trả giá. Nếu không tuân theo thứ tự ấy thì sẽ không thể làm cho ý nghiã truyện nổi bật. - Caùch keå naøy laøm cho coát truyeän maïch laïc, saùng 2
3. toû, deã theo doõi. GV: Söï vieäc gì xaûy ra tröôùc ta keå tröôùc, söï vieäc naøo xaûy ra sau ta keå sau cöù nhö vaäy cho ñeán heát. Caùch keå này -> Kể theo thứ tự tự nhiên ñöôïc goïi laø keå theo thöù töï nhieân. (Kể xuôi - Sự việc có trước H. Vaäy theá naøo laø keå chuyeän theo thöù töï töï kể trước, sự việc có sau kể nhieân?Tác dụng? sau) => Lµm cho ngưêi ®äc, ngưêi nghe dÔ theo dâi, dÔ nhí, dÔ hiÓu, næi bËt ý nghÜa truyÖn. H. Chóng ta hay gÆp c¸ch kÓ nµy trong c¸c v¨n b¶n nµo ®· häc? -Trong c¸c t¸c phÈm tù sù d©n gian như truyÒn thuyÕt, cæ tÝch ?Ngoµi ra, chóng ta cßn sö dông c¸ch kÓ nµy trong c¸c trưêng hîp nµo? Cho vÝ dô? -Trong cuéc sèng ®êi thường,tường thuËt buæi chµo cê, tường thuËt trËn bãng ®¸, kÓ giê sinh ho¹t líp => ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, toµn vÑn. ?Vậy khi kể chuyện em phải kể các sự việc theo thứ tự như thế nào? - Bài văn kể về thằng Ngỗ: HS: Đọc bài văn (Sgk/tr97) ?Nªu c¸c sù viÖc trong v¨n b¶n? 1) Ngç bÞ chã d¹i c¾n ph¶i tiªm thuèc trõ bÖnh d¹i 2) BÞ chã d¹i c¾n Ngç kªu cøu nhưng kh«ng ai ®Õn gióp. 3) Ngç må c«i kh«ng cã ngưêi rÌn cÆp nªn trë thµnh lªu læng, hư háng bÞ mäi ngưêi xa l¸nh. 4) Ngç ®· t×m c¸ch trªu chäc mäi ngưêi, lµm hä mÊt lßng tin. 5) Sù ¸i ng¹i cña bµ con hµng xãm trưíc bÖnh t×nh cña Ngç. ?Hậu quả Ngỗ phải gánh chịu trong hiện tại là gì? -Ngç bÞ chã d¹i c¾n ph¶i tiªm thuèc trõ bÖnh d¹i ?Nguyên nhân nào dẫn tới hậu quả đó? - Ngç må c«i kh«ng cã ngưêi rÌn cÆp nªn trë thµnh lªu læng, hư háng bÞ mäi ngưêi xa l¸nh. - Ngç ®· t×m c¸ch trªu chäc mäi ngưêi, lµm hä mÊt lßng tin. ?Thứ tự kể của văn bản này có giống với văn bản ”Ông lão đánh cá và con cá vàng” không?vì sao? -Không giống.Vì truyện kể bắt đầu từ hậu quả xấu ngược lên kể nguyên nhân. -Kể không theo thứ tự thời gian:Việc xẩy ra sau kể trước,việc xẩy ra trước kể sau.Hiện tại đan xen quá khứ. 3
4. ?C¸ch kÓ nµy cã t¸c dông như thÕ nµo trong viÖc biÓu thÞ néi dung, ý nghÜa cña truyÖn? => NhÊn m¹nh hËu qu¶ ®¸ng tiÕc, ®¸ng buån do lçi lÇm tai h¹i cña Ngç g©y ra. ?Qua c©u chuyÖn, em tù rót ra cho m×nh bµi häc g×? * Bµi häc rót ra qua c©u chuyÖn: Nãi dèi h¹i th©n ? Theo em do ®©u mµ ngưêi ®äc vÉn hiÓu ®îc néi dung ý nghÜa cña truyÖn? - Do ngưêi kÓ vËn dông kÝ øc nhí l¹i nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra trưíc ®ã ?KÝ øc ®ã ®îc thÓ hiÖn ë nh÷ng sù viÖc nµo? ? Nh÷ng kÝ øc ®ã ngưêi ta gäi lµ yÕu tè håi tưởng. VËy yÕu tè håi tưëng ®ãng vai trß g× trong c©u chuyÖn? -Gi¶i thÝch nh÷ng sù viÖc diÔn ra trong qu¸ khø. - Lµ chÊt keo kÕt dÝnh, x©u chuçi c¸c sù viÖc: HiÖn t¹i - Qu¸ khø - HiÖn t¹i thèng nhÊt víi nhau. -> Kể theo thứ tự ngược: Hậu Đây là cách kể không theo thứ tự tự nhiên,gọi là quả -> nguyên nhân -> nổi cách kể ngược. bật ý nghĩa bài học. H. Vậy thế nào là kể ngược ? H. Em h·y nªu t¸c dông cña c¸ch kÓ ngưîc ? -> Gây bất ngờ, tạo sự chú ý. - C¸ch kÓ ngưîc g©y bÊt ngê, g©y sù chó ý hoÆc ®Ó thÓ hiÖn t×nh c¶m nh©n vËt -> lµm cho c©u chuyÖn trë nªn hÊp dÉn. ?Muèn kÓ ngưîc cÇn ph¶i cã ®iÒu kiÖn g× ? Lưu ý (1):Muèn kÓ ngưîc ph¶i cã sù s¸ng t¹o trong dßng håi tưởng. ?Ngưêi ta thưêng v©n dông c¸ch kÓ nµy trong nh÷ng trưêng hîp nµo? Cho vÝ dô? - VËn dông trong kÓ chuyÖn ®êi thưêng.VÝ dô: + KÓ vÒ mét viÖc tèt mµ em ®· lµm. + KÓ vÒ mét lÇn em m¾c lçi. -> §©y lµ c¸ch kÓ nghÖ thuËt thưêng thÊy trong v¨n chư¬ng hiÖn ®¹i. ?Cã thÓ s¾p xÕp c¸c sù viÖc ë bµi tËp 2 theo thø tù xu«i kh«ng? NÕu ®ưîc em sÏ b¾t ®Çu tõ sù viÖc nµo vµ kÕt thóc ë sù viÖc nµo? 3) Ngç må c«i kh«ng cã ngưêi rÌn cÆp nªn trë thµnh lªu læng, hư háng bÞ mäi ngưêi xa l¸nh. 4) Ngç ®· t×m c¸ch trªu chäc mäi ngưêi, lµm hä mÊt lßng tin. 2) BÞ chã d¹i c¾n, Ngç kªu cøu, kh«ng ai ®Õn gióp. 1) Ngç bÞ chã d¹i c¾n ph¶i tiªm thuèc trõ bÖnh d¹i. 5) Sù ¸i ng¹i cña bµ con hµng xãm trưíc bÖnh t×nh cña 4
5. Ngç. ?VËy cïng mét néi dung c©u chuyÖn, chóng ta cã thÓ kÓ theo mÊy c¸ch? 2. Ghi nhớ: (Sgk/tr98) Hai cách: - KÓ theo thø tù tù nhiªn(KÓ xu«i) - KÓ kh«ng theo thø tù tù nhiªn (KÓ ngưîc) ? Tõ hai c¸ch kÓ cña v¨n b¶n trªn, em cÇn chó ý ®iÒu g× khi lùa chän thø tù kÓ? * Lưu ý (2): ViÖc kÓ theo thø tù tù nhiªn (kÓ xu«i) hay kÓ kh«ng theo thø tù tù nhiªn( kÓ ngưîc) lµ tïy theo nhu cÇu thÓ hiÖn néi dung cña ngưêi kÓ. ?Qua VD 1, 2 em h·y cho biÕt cã nh÷ng thø tù kÓ nµo trong v¨n tù sù? Nªu ®Æc ®iÓm vµ t¸c dông cña nh÷ng thø tù kÓ Êy? Giáo viên nhấn mạnh : Trong văn tự sự, người kể có thể kể ngược hoặc có thể kể xuôi tùy theo nhu cầu thể hiện mà người kể lựa chọn cách kể phù hợp. *Hoạt động 3: Hướng dẫn HS luyện tập - Mục tiêu: HS vận dụng lý thuyết để làm các BT. - Phương pháp: HĐ nhóm. - Kỹ thuật DH: Động não. - Thời gian: 15’ HS: Đọc bài văn- bài tập 1. II. Luyện tập ?Chuyện được kể theo thứ tự nào? Kể theo Bài tập 1:(Sgk/tr98,99) ngôi thứ mấy? - Thứ tự kể của truyện: Truyện kể ngược ?Yếu tố hồi tưởng đóng vai trò như thế nào theo dòng hồi tưởng. trong câu chuyện? - Truyện được kể theo ngôi thứ nhất. HS: Đọc và chỉ rõ yêu cầu bài tập 2 - Yếu tố hồi tưởng đóng vai trò cơ sở cho GVhướng dẫn làm BT2: việc kể ngược. - Đọc kĩ đề, xác định rõ yêu cầu của đề bài. Bài tập 2: (Sgk/tr99) Tìm hiểu đề và lập - Đọc kĩ phần gợi ý (Sgk/tr99) dàn ý cho đề bài sau: - Khi lập dàn ý em cần chú ý lựa chọn thứ tự Đề bài: Kể câu chuyện lần đầu em được kể sao cho thích hợp. đi chơi xa. HS:(Làm bài tập 2 ở nhà) *Điều chỉnh, bổ sung: *Hoạt động 4: Vận dụng - Mục tiêu: Học sinh vận dụng kiến thức đã học vào giải bài tập - Phương pháp: khái quát hoá, hệ thống hoá. - Thời gian: 3 phút Hãy lập dàn ý cho đề văn sau: “Kể câu chuyện lần đầu tiên em được đi chơi xa”. a. Mở bài: Lí do của chuyến đi chơi xa và nơi sẽ đến. - Chuẩn bị cho chuyến đi và lên đường. 5
6. b. Thân bài: - Cảnh dọc đường đi: Phong cảnh, những nét đặc biệt. Tâm trạng của em và thái độ mọi người trên xe. - Đến nơi: + Hoạt động đầu tiên. + Kể những hoạt động nổi bật, thú vị tiếp theo (chú ý: chọn kể nhiều dạng hoạt động khác nhau cho phong phú; nên sắp xếp thứ tự kể theo thời gian. Mỗi hoạt động kể trong một đoạn văn có kết hợp kể với miêu tả cảnh vật, hoạt động, ). - Kết thúc chuyên đi: + Chuẩn bị trở về. + Cảnh vật, tâm trạng, hoạt động trên đường về. c. Kết bài: - Suy nghĩ về chuyến đi. - Mong ước. ?Em sẽ chọn thứ tự kể nào? Vì sao? *Hoạt động 5: Tìm tòi, mở rộng - Mục tiêu: Giúp HS có sự tìm tòi sáng tạo trong bài học - PP, KTDH: Nêu và giải quyết vấn đề - Thời gian: 3’ GV đọc nâng cao STK/86 Cách chọn thứ tự kể là phụ thuộc vào đặc điểm 4. Hướng dẫn HS tự học: - GV hướng dẫn HS chuẩn bị bài viết TLV số 2: + Ôn tập lại kiểu bài kể chuyện đời thường. + Xem lại các đề bài trong sgk trang 99 - Học thuộc phần ghi nhớ (SGK/98) để nắm vững yêu cầu của bài học. - Soạn bài “ Ếch ngồi đáy giếng”; Xem trước bài “Chân, tay 6